Als je een ingrijpende gebeurtenis, zoals de overstroming in juli, evalueert, spreekt het voor Ronduit Open als vanzelf dat je daar burgers nadrukkelijk bij betrekt. Zij hebben immers de gevolgen ervaren van onvoldoende veiligheid en bescherming. Zij hebben de crisis doorleefd als geen ander en beschikken over waardevolle kennis en ervaringen, ook over het handelen en niet-handelen van overheden, in het bijzonder door de gemeente.

Ervaringen

Thieu Wagemans: “Omdat ik van meet af aan twijfels kreeg of burgers voldoende bij de evaluatie zouden worden betrokken, heb ik meerdere malen en langs verschillende wegen en met klem erop aangedrongen dat de evaluatieopdracht ook zou omvatten dat burgers aan het woord werden gelaten. Ik heb om diezelfde reden gevraagd om de Raad mee te laten denken over de formulering van de evaluatieopdracht. Dat werd helaas door de burgemeester geweigerd. Het resultaat kennen we, namelijk een evaluatie die zich beperkte tot hoe de formele overheidsorganisaties hebben gefunctioneerd. Burgers worden in de evaluatieopdracht niet eens genoemd”.

Pas op het laatste moment kregen burgers op 4 oktober per kern 45 minuten gelegenheid hun ervaringen naar voren te brengen. Daar bleek ook grote behoefte aan te zijn. Burgers hadden heel veel te vertellen over hoe de instanties en met name de gemeente had gefunctioneerd. Dat was bepaald niet vrolijk. Op de vraag van de burgers of ze nog gelegenheid zouden krijgen om op het verslag van de bijeenkomst te reageren, kwam het vreemde antwoord dat er helemaal geen verslag werd gemaakt. Na stevig aandringen werd wel toegezegd dat de reacties als een bijlage aan het eindrapport zouden worden toegevoegd. En als dieptepunt van de beroerde communicatie met burgers werd die afspraak niet nagekomen.

Het is voor ons onbegrijpelijk en onaanvaardbaar dat burgers rond een door hen intens ervaren gebeurtenis zoals de overstromingen zo zijn gepasseerd. Dat werd nog erger, zo bleek uit reacties, na de Commissievergadering van 27 oktober. Die vergadering werd door burgers ervaren als een ver van hun bed show. Het was, zo stelde een burger, één groot toneelspel waarbij de instanties, de gemeente voorop, het vooral over zichzelf hadden en de ervaringen van de burgers nauwelijks aan bod kwamen. Het beeld werd opgeroepen dat de gemeente niets te vertellen had en dat alles via de Veiligheidsregio liep. Dat dit beeld niet klopte bleek alleen al uit een veel actievere opstelling van andere gemeenten die last hadden van overstromingen.

Er is door burgers met boosheid gereageerd op deze commissievergadering. Met name omdat op 27 oktober vanuit de gemeente telkens werd gesteld hoe intens men had meegeleefd met burgers, terwijl velen juist als kritiek hadden geuit dat men de gemeente vooral had ervaren als afwezig. Het algemene beeld was, uitzonderingen daargelaten, dat men weinig of niets had gemerkt van inlevingsvermogen van de zijde van de gemeente. Tijdens de evaluatiebijeenkomsten werden door burgers bakken kritiek geuit op de gemeente, omdat men juist dat medeleven had gemist. Dat verklaarde de woede bij menigeen over de Commissievergadering van 27 oktober. Het ging vooral over formele vragen tussen instanties, zoals het juridische verschil tussen bescherming en veiligheid. Een overheid die zich presenteerde als geweldig meevoelend met het leed van burgers, terwijl uit de evaluatiebijeenkomst was gebleken dat burgers dat nu juist hadden gemist. Een afstandelijke overheid die vervolgens achteraf alsmaar benadrukte hoe zeer men begaan was met het lot van burgers. Een gebrek aan empathie. Men verwees ook naar de Raadsvergadering van 28 september waarin een formele opstelling werd gekozen en door de burgemeester om vragen heen werd gedraaid.

Thieu Wagemans: “Er is in dit huis een fundamenteel andere houding nodig. Niet een houding van symbolisch medeleven uitspreken maar daadwerkelijk optreden. Daar is behoefte aan en dat is een dure verplichting van ons als gemeente”. De meerderheid van de gemeenteraad besloot om het college niet de opdracht te geven om alsnog een verslag te maken van de bijeenkomst.

Historie

Er spelen wat de historie betreft twee belangrijke zaken. Op de eerste plaats dat er het risico bestond, dat er overstromingen kwamen en op de tweede plaats dat we als gemeente wisten dat we niet waren voorbereid op die risico’s. Dat riep de vraag op hoe dat jarenlang heeft kunnen voortduren. Sterker nog, hoe kon het gebeuren dat de Raad in het verleden ermee instemde dat het overstromingsrisico drie keer zo hoog werd, terwijl bekend was dat de bescherming tegen hoog water niet op orde was? Diverse raadsleden hier aanwezig hebben daarmee ingestemd. We waren niet op de hoogte maar zijn wel verantwoordelijk. Dat roept toch ook de vraag op hoe deze situatie zo lang heeft kunnen voortduren. Er komt steeds meer informatie op tafel. We wensen te weten hoe dat heeft kunnen gebeuren om ervan te leren. Er is voor de Raad dus een stevige en niet te ontkennen noodzaak om te achterhalen wat er is gebeurd en hoe dat kon gebeuren. Ook de zaak rond de legioblokken. Er is intussen een en ander bekend geworden over wat er heeft gespeeld maar wat bekend is geworden roept alleen maar nog dringender vragen op.

Velen hebben zich afgevraagd waarom de historie buiten de evaluatie is gehouden. Er is herhaaldelijk verwezen naar de evaluatie die alles zou ophelderen. Vervolgens blijkt dat de opdracht voor de evaluatie er met geen woord over rept. Dat is voor ons onbegrijpelijk.
Dat onderzoek kan in onze ogen heel goed binnen de gemeente zelf worden uitgevoerd. Het gaat dan om de besluiten die in de loop der tijd zijn genomen. We zagen bijvoorbeeld de besluiten die in augustus 2006 door de toenmalige gemeente Haelen, door het Waterschap en door Rijkswaterstaat zijn genomen. Wanneer en door wie is besloten die besluiten niet uit te voeren? Hoe kon het gebeuren dat een situatie van grote risico’s jarenlang kon blijven voortbestaan en we als Raad die risico’s nog hebben vergroot? Allemaal vragen die onder tafel zijn gebleven en mogelijk zelfs bewust onder de tafel zijn gehouden. Wij vinden dat onacceptabel. We moeten weten welke besluiten in het verleden door Leudal of door de voorgaande gemeente Haelen zijn genomen. Dat zijn vragen die burgers aan ons stellen en die we wensen te beantwoorden. Zijn er verkeerde besluiten genomen, zijn besluiten correct uitgevoerd? En als dat niet is gebeurd wensen we dat ook te weten. En als er fouten zijn gemaakt, dan past het om ook als Raad excuses aan te bieden aan burgers in plaats van alleen maar het beeld op te roepen dat de gemeente zo goed heeft gehandeld rond de overstroming en dat als er iets is misgegaan dat vooral de schuld van de Veiligheidsregio is geweest. De meerderheid van de gemeenteraad besloot het college opdracht te geven het bovenstaande uit te zoeken.

Toekomst

In de evaluatiebijeenkomsten is er nadrukkelijk, naast alle kritiek op de gang van zaken, ook op aangedrongen dat er maatregelen worden genomen. Men wil weten wat de gemeente gaat doen zodat men niet opnieuw schade gaat lijden. Men heeft ook aangegeven daarbij graag te worden betrokken. Ook zijn er tijdens de evaluatiebijeenkomst suggesties zijn gedaan door burgers.

Wij begrijpen best dat een alomvattend plan er nu niet kan liggen. Het opstellen van een goed plan zal tijd vragen. Indringend is door betrokkenen helder gemaakt dat naast wat er mis is gegaan, men vooral verwacht en verlangt dat de gemeente actie onderneemt. Men wil weten wat de gemeente concreet gaat ondernemen zodat men niet opnieuw met deze ellende te maken krijgt. Wat mogen burgers bij een nieuw gevaar van overstromingen van de gemeente verwachten? We vroegen de gemeenteraad het college op te roepen om met een notitie te komen waarin een overzicht wordt gegeven van welke stappen men gaat ondernemen. Een plan van aanpak dus. Helaas vond een meerderheid van de gemeenteraad dit niet nodig.